Mô Hình Trường Học Hạnh Phúc Tại Các Quốc Gia Khu Vực Châu Á – Thái Bình Dương

1. Điều Gì Góp Phần Tạo Nên Một Ngôi Trường Hạnh Phúc?

Kết quả cho thấy: những người được hỏi trong tất cả các nhóm liên quan (học sinh, giáo viên, nhà lãnh đạo), đều rất chú trọng vào yếu tố tương tác giữa con người với con người. Họ nhấn mạnh tầm quan trọng của tình bạn và các mối quan hệ trong trường học, những mối quan hệ cần phải dựa trên sự tin tưởng, tôn trọng và khoan dung. Họ cũng cho biết trường học nên là nơi đối xử bình đẳng với tất cả các thành viên.

Thêm vào đó, yếu tố quan trọng thứ 2 cho một ngôi trường hạnh phúc được những người tham gia nghiên cứu lựa chọn là một môi trường học tập thân thiện và ấm áp - cả về bầu không khí và cơ sở hạ tầng: môi trường học xanh, sạch và an toàn, không có bắt nạt, có khoảng không gian ngoài trời để vui chơi và hoạt động thể thao miễn phí, những bữa ăn lành mạnh và ngon miệng.

Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra yếu tố tiếp theo là sự tự do, sáng tạo và gắn kết của người học. Những điều này được thúc đẩy bởi các hoạt động sáng tạo và thực tế, bao gồm học tập trải nghiệm trong và ngoài lớp học, các chuyến đi thực tế và các hoạt động ngoại khóa. Các hoạt động phù hợp sẽ cho phép người học bày tỏ ý kiến ​​của mình và học tập một cách tự do, không sợ mắc lỗi, “học mà không phải lo lắng”; cho phép học sinh phát triển niềm yêu thích học tập một cách tự nhiên, khơi gợi sự tò mò đặt câu hỏi về bài học, trong khi cũng tạo cơ hội, không gian cho học sinh để xây dựng những mơ ước và phát triển tài năng của mình.

Những người tham gia nghiên cứu cũng cho biết học sinh cần phát triển cảm giác thân thuộc đối với trường học cũng như bản sắc tập thể (collective identity). Những điều này có thể được phát triển thông qua làm việc nhóm và tinh thần hợp tác, không chỉ giữa học sinh với học sinh, mà còn giữa học sinh với giáo viên.

Yếu tố về việc hợp tác nhóm vừa nêu trên có sự phụ thuộc vào một yếu tố khác - đó là thái độ tích cực và những đặc trưng tính cách của giáo viên, bao gồm: sự tử tế, nhiệt tình, công bằng, cũng như vai trò trở thành những tấm gương truyền cảm hứng, sáng tạo và hạnh phúc cho người học.

2. Điều Gì Khiến Cho Một Ngôi Trường Trở Nên Không Hạnh Phúc?

Những người được hỏi cảm thấy rằng các yếu tố có thể khiến một trường học không hạnh phúc có thể liên quan đến sự tương tác của con người, giữa các bên liên quan trong trường học. Yếu tố được nhắc đến nhiều nhất là môi trường không an toàn, dễ xảy ra bắt nạt, bạo lực học đường, thiếu sự tôn trọng giữa các học sinh với nhau. Yếu tố này được coi là có liên quan đến các vấn đề như nỗi sợ hãi và lo lắng của người học, sự cô đơn và lòng tự trọng thấp.

Một yếu tố khác mà cả học sinh, giáo viên, và những người lãnh đạo trường học tham gia nghiên cứu đều đồng nhất đó là khối lượng bài tập của học sinh nhiều, căng thẳng do các kỳ thi và điểm số. Những yêu cầu như vậy dẫn đến thời gian học dài, mất cân bằng giữa việc học và chơi, cũng như không có khoảng dừng để ghi nhớ. Thay vì học để hiểu, học sinh học để đạt điểm cao trong các kỳ thi. Theo một giáo viên đến từ Indonesia, khối lượng công việc cao và căng thẳng xuất phát từ việc chúng ta đã “tập trung vào các tiêu chuẩn, điểm số và kết quả học tập hơn là bản thân mỗi con người”.

Yếu tố thứ 3 được nhắc đến nhiều nhất trong việc khiến trường học không hạnh phúc là môi trường học tập và bầu không khí học đường tiêu cực, chủ yếu về mặt nhận thức và hành vi, chẳng hạn như những cảm giác căng thẳng, thờ ơ và im lặng, cũng như việc thiếu đi những nụ cười, thiếu sự tin tưởng và các hành vi không hòa đồng.

Một yếu tố khác có thể kể đến đó là thái độ và các đặc trưng tính cách tiêu cực của giáo viên, bao gồm các đặc tính như nghiêm khắc, không tử tế, không công bằng, không ủng hộ, thiếu sự chân thành; các hành vi như sử dụng phương pháp giảng dạy bảo thủ, truyền thống. Theo quan điểm của một học sinh nam THPT tại Ấn Độ, thái độ và các đặc điểm tính cách của giáo viên tiêu cực có nghĩa là “một số giáo viên dường như trở thành kẻ thù, học sinh sợ giáo viên đến nỗi bắt đầu không thích giáo viên, sau đó là không thích trường học”.

Điều này liên quan đến một yếu tố khác ảnh hưởng đến sự không hạnh phúc ở trường học đã được các nhóm tham gia nghiên cứu chỉ ra, đó là các mối quan hệ tiêu cực trong trường học, dù là giữa học sinh, giữa giáo viên với nhau, hay giữa học sinh và giáo viên. Những người được hỏi cho rằng sự thiếu quan tâm, ích kỷ và cạnh tranh là những đặc điểm của các mối quan hệ tiêu cực.

Nhìn chung, các yếu tố góp phần quan trọng nhất khiến một trường học trở thành một nơi không hạnh phúc chủ yếu xuất phát từ yếu tố con người và hành vi của họ - cũng là những yếu tố quyết định để trường học trở thành một nơi hạnh phúc.

3. Điều Gì Có Thể Làm Cho Việc Dạy Và Học Trở Nên Vui Vẻ, Thú Vị?

Yếu tố được đề cập đến nhiều nhất đó là giáo viên sử dụng nhiều cách tiếp cận dạy và học thú vị và hấp dẫn như học tập dự án hoặc trải nghiệm, thực hiện các nghiên cứu điều tra cho phép học sinh áp dụng việc học vào cuộc sống hàng ngày; giống như lời chia sẻ của một giáo viên trường công lập đến từ Kazakhstan: “việc giảng dạy phải thú vị, giải trí, nhiều thông tin và có sự năng động”.

Học sinh, giáo viên, và các nhà lãnh đạo trường học cũng đánh giá cao sự tự do, sáng tạo và tính gắn kết của người học, nhấn mạnh rằng người học nên được tự do bày tỏ ý kiến ​​đa dạng của mình mà không bị phán xét, có thể phạm sai lầm, có thể tham gia vào việc học mà ở đó học sinh được thể hiện những ước mơ, sự sáng tạo, trí tưởng tượng.

Một yếu tố khác được ghi nhận bởi những người tham gia nghiên cứu đó là làm việc nhóm và tinh thần hợp tác, đặc biệt là tầm quan trọng của việc học sinh cùng nhau hợp tác học tập.

Một yếu tố tương tự là học nhóm giữa giáo viên và học sinh, nhấn mạnh sự hợp tác giữa học sinh và giáo viên, cùng hướng đến các mục tiêu chung. Theo một học sinh nữ cấp THCS đến từ Nhật Bản, điều này có nghĩa là “dành thời gian để giao tiếp thân thiết với nhau và cùng nhau hoàn thành một việc gì đó”.

Yếu tố này cũng phụ thuộc nhiều vào thái độ và các đặc trưng tính cách tích cực của giáo viên, bởi nó giúp dẫn đến sự giao tiếp và hợp tác tốt hơn với học sinh.

4. Cần Làm Gì Để Học Sinh Cảm Nhận Được Sự Gắn Kết Và Hạnh Phúc Ở Trường Học?

Một đặc điểm quan trọng của trường học hạnh phúc đó là: bất kể xuất thân từ những hoàn cảnh gia đình khác nhau ra sao, thì tất cả mọi học sinh cũng đều cần cảm thấy được mình là một phần của trường học.

Có 05 yếu tố hàng đầu góp phần vào sự hòa nhập đó. Yếu tố được đưa ra nhiều nhất, đặc biệt bởi học sinh, là các giá trị, hành động tích cực và hợp tác, bao gồm: tình yêu thương, sự đồng cảm, lòng trắc ẩn, sự chấp nhận, tôn trọng, những trải nghiệm thông qua làm việc nhóm hay cộng tác tạo ra cho học sinh cảm giác được thuộc về, cũng như sự công bằng về các cơ hội, giáo dục hòa nhập, chống lại sự phân biệt đối xử bất công.

Điều này liên quan đến một yếu tố cũng được những người tham gia đề xuất khá nhiều, đó là việc tôn trọng sự đa dạng và khác biệt, tôn trọng đối với các nền tảng tôn giáo, văn hóa và kinh tế xã hội, tôn trọng bản dạng giới cũng như những khả năng và các khiếm khuyết khác nhau.

Một yếu tố quan trọng khác biệt được nhắc đến trong các câu trả lời cho câu hỏi “cần làm gì để học sinh hạnh phúc” đó là những trải nghiệm và các hoạt động ngoại khóa chung. Theo đó học sinh có thể học cách hợp tác và sinh hoạt cùng nhau thông qua các sự kiện thể thao, văn hóa, các hoạt động xã hội và team-building hàng tháng. Một học sinh nữ bậc tiểu học tại Nhật Bản cho biết: đây là những “hoạt động khiến ai cũng phải mỉm cười”. Mặc dù những trải nghiệm và hoạt động này thường đề cập đến những tương tác giữa học sinh với học sinh, nhưng bên cạnh đó cũng là sự tương tác giữa học sinh với giáo viên, và với các thành viên khác trong nhà trường. Thật vậy, giáo viên đóng một vai trò cơ bản trong việc làm cho trường học trở nên hòa đồng và gắn kết hơn.

Theo chia sẻ của một thầy giáo đến từ một trường tư thục ở Philippines: “giáo viên và nhà trường nên tập trung vào tầm quan trọng của lòng khoan dung và tình yêu thương”. Điều này cũng là nói đến tầm quan trọng của thái độ và các đặc trưng tính cách tích cực của giáo viên - một yếu tố quan trọng không kém trong việc làm cho tất cả học sinh cảm thấy hòa hợp với nhà trường.

Những người được hỏi trong nghiên cứu cũng nhấn mạnh tính cần thiết của sự tự do, sáng tạo và gắn kết của người học, để tất cả học sinh cảm thấy rằng mình có thể bày tỏ ý kiến một cách thoải mái trong lớp, không sợ bị trả thù. Sự tự do còn biểu hiện ở khía cạnh tự do trong học tập và suy nghĩ, trong việc sử dụng những hành vi tích cực để đánh giá những khác biệt trong trường học.

Nguồn: Happy Schools! A Framework for Learner Well-being in the Asia-Pacific. UNESCO